Rozdzielność majątkowa, podział majątku - Kancelaria Prawa Rodzinnego

Kwestie majątkowe często są przyczyną wieloletnich sporów sądowych między małżonkami. Tymczasem niekiedy można by ich uniknąć, gdyby zdecydowali się na podpisanie umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej u notariusza, bądź na ustanowienie takiego ustroju majątkowego już w trakcie trwania małżeństwa przez sąd. Ustanowienie rozdzielności skutkuje ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej i nie jest tożsame z podziałem majątku, któremu dopiero po ustanowieniu rozdzielności będzie podlegał dotychczas zgromadzony przez oboje małżonków majątek.

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA
Zgodnie z art. 52 k. r. i o. Każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej z ważnych powodów. Zgodnie z obowiązującym poglądem są to m. in. okoliczności, które powodują, że w sytuacji konkretnego małżeństwa istniejąca wspólność majątkowa nie służy dobru drugiego małżonka, a także rodziny. Małżonkowie z uwagi na głęboki konflikt nie są w stanie wspólnie zarządzać majątkiem wspólnym, co zagraża ekonomicznym podstawom funkcjonowania rodziny, jeden z małżonków zachowuje się nagannie wobec drugiego lub małżonkowie pozostają w separacji faktycznej. Nie jest ważnym powodem możliwość powstania w przyszłości długów związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przez jednego z małżonków.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 1967r. ( III CRN 252/67, nie publ.) uznał, że sytuacja, gdy w małżeństwie nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego i nic nie stałoby na przeszkodzie orzeczeniu rozwodu w przypadku, gdyby małżonek wystąpił z takim żądaniem, eliminuje możliwość oddalenia żądania tego małżonka ustanowienia rozdzielności majątkowej.

Postępowanie toczy się przed sądem rejonowym wydziałem rodzinnym i nieletnich właściwym ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków, wpis wynosi 200 zł.
Z powództwem na rzecz jednego z małżonków może wystąpić prokurator.

Sąd w procesie bada m. in. czy żądanie nie zmierza do pokrzywdzenia drugiego małżonka lub wierzycieli. Rozdzielność powstaje z dniem oznaczonym w wyroku. Może także zostać ustanowiona z datą wsteczną tj. wcześniejszą od daty wniesienia powództwa, ale tylko w wyjątkowych przypadkach. Sąd nie może poprzestać na uznaniu powództwa i ma obowiązek przeprowadzić dowód z przesłuchania stron.

Rozdzielność majątkowa powstaje też z mocy prawa, tj. bez potrzeby wytaczania powództwa. Dzieje się tak w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, ogłoszenia upadłości małżonka oraz w momencie uprawomocnienia się orzeczenia o separacji lub rozwodzie.

PODZIAŁ MAJĄTKU

Dopiero po „rozdzieleniu” majątku wspólnego małżonków można przystąpić do jego podziału.
Postępowania o podział majątku wspólnego często są zawiłe i długotrwałe. Na początku należy ustalić jakie składniki wchodzą w skład majątku wspólnego oraz jaka jest ich wartość. Ten ostatni element może przysparzać problemów, zwłaszcza gdy małżonkowie prezentują odmienne stanowiska. W tym przypadku często niezbędnym okazuje się konieczność skorzystania z pomocy biegłego rzeczoznawcy. Do skomplikowanych przypadków należą również sprawy związane z ustalaniem wartości nieruchomości obciążonej kredytem hipotecznym.

Zgodnie z art. 43 § 1 kro przyjmuje się, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Jednakże zgodnie z § 2 ww. przepisu z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku, przy czym przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Jak wynika ze stanowiska judykatury „Przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego na ogół rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każde z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich lekkomyślnie.” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997 roku, I CKN 530/97, LEX nr 1227478)

We wniosku o podział majątku wspólnego można wystąpić z roszczeniem o zwrot nakładów i wydatków poczynionych przez jednego z małżonków. W zależności od sytuacji roszczenie to może występować w dwóch konfiguracjach: można żądać aby drugi małżonek zwrócił wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty (z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód) lub aby małżonek dokonał zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny.
Z uwagi na dość skomplikowane kwestie materialnoprawne, wielość zagadnień i zawiłość spraw w tego typu postępowaniu warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.
Postępowanie dotyczące podziału majątku toczy w tzw. postępowaniu nieprocesowym również przed sądem rejonowym, ale nie wydziałem rodzinnym i nieletnich, tylko cywilnym, właściwym (co do zasady) ze względu na miejsce położenia majątku. Wysokość opłaty sądowej uzależniona jest wartości zgromadzonego majątku.