Władza rodzicielska, kontakty - Kancelaria Prawa Rodzinnego

Jednymi z najtrudniejszych postępowań toczących się przed sądami rodzinnymi są sprawy dotyczące kontaktów rodziców z małoletnimi dziećmi. Dorośli zdają się nie rozumieć, że zapewnienie kontaktów z drugim z rodziców nie jest ich prawem, którym mogą w sposób dowolny dysponować, ale obowiązkiem, z którego winni się wywiązywać mając na względzie dobro dziecka. To co jest korzystne dla dziecka często nie ma dla zacietrzewionych rodziców żadnego znaczenia. Utarło się przekonanie, że sprawą kontaktów można wiele „rozegrać” we własnym interesie: wyższe alimenty, korzystniejszy podział majątku itd. W efekcie zaburzone stosunki między rodzicami często powodują konieczność interwencji sądu poprzez wydanie orzeczenia kształtującego kontakty z małoletnim.

Art. 9 ust. 3 Konwencji o Prawach Dziecka stanowi, że prawo do kontaktów jest jego niezbywalnym prawem. Naruszenie tego prawa prowadzi do naruszenia podstawowej zasady obowiązującej w polskim prawie rodzinnym tj. zasady dobra małoletniego dziecka. Co istotne sądy coraz częściej wysłuchują małoletnich w sprawach opiekuńczych ich dotyczących, a w wydanych orzeczeniach uwzględniają zdanie dziecka.

Prawo rodzica do kontaktów z dzieckiem wynika z samej istoty władzy rodzicielskiej, na którą składają się prawo do pieczy nad osobą i majątkiem dziecka. Kontakty nie wchodzą w zakres władzy rodzicielskiej, ponieważ mają szerszy zakres. Prawo do styczności z dzieckiem jest tak istotne, że istnieje pomimo pozbawienia władzy rodzicielskiej na mocy orzeczenia sądu. Potrzebne jest dodatkowe orzeczenie na podstawie art. 111 k.r. i o., aby styczności tej rodzica z dzieckiem pozbawić. Stać się tak może jedynie w wyjątkowych przypadkach, gdy wymaga tego dobro małoletniego np. utrzymywanie kontaktów z rodzicem zagraża jego zdrowiu, życiu, wpływa na nie demoralizująco itd. Orzeczony zakaz dotyczy wszelkich form kontaktów, także telefonicznych czy korespondencyjnych.

W przypadku braku porozumienia rodziców w kwestii realizacji kontaktów z dzieckiem rozstrzyga o nich sąd. Co do zasady najczęściej jest nim Sąd Rejonowy właściwy ze względu na faktyczne miejsce zamieszkania małoletniego. Wniosek o ustalenie kontaktów podlega opłacie w wysokości 100 zł. Po przeprowadzeniu postpowania dowodowego, często opierając się na opinii biegłych z OZSS (Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych) Sąd wydaje postanowienie ustalając kontakty w zakresie zgodnym z dobrem małoletniego. Obecnie postępowanie o ustalenie kontaktów może toczyć się łącznie z postępowaniem dotyczącym władzy rodzicielskiej, czy też miejsca pobytu dziecka.

Co istotne, o ustalenie kontaktów z wnukami mogą wystąpi także dziadkowie.

Niestety, uzyskanie orzeczenia o kontaktach nie gwarantuje ich realizacji. W takim przypadku należy wystąpić z wnioskiem o zagrożenie nakazania zapłaty kary pieniężnej rodzicowi utrudniającemu realizację orzeczenia. Rodzice powinni mieć świadomość, że dzieci nie są ich wyłączną własnością, a starając się usunąć drugiego rodzica z ich życia, nadużywają władzy rodzicielskiej. Rażące nadużywanie władzy rodzicielskiej może skutkować jej pozbawieniem bądź ograniczeniem.
O kontaktach rodzica z małoletnim dzieckiem orzeka także Sąd Okręgowy w trakcie postępowania o rozwód lub o separację. Na zgodny wniosek stron Sąd ten nie orzeka o kontaktach.